Datrysiadau
Iechyd a gwasanaethau iechyd

Mae’r Deddf Gofal Gwrthgyfartal yn disgrifio’r berthynas rhwng yr angen am ofal iechyd a sut y caiff ei ddefnyddio. Mae’n cydnabod mai’r bobl sydd â’r angen mwyaf am ofal iechyd sydd yn aml lleiaf tebygol o’i gael. Trwy gydol y pandemig COVID-19 nodwyd bod canlyniadau gwaeth i’r rhai sy’n byw mewn ardaloedd mwy difreintiedig, gan daflu goleuni unwaith eto ar anghydraddoldebau.

Pan fydd galw acíwt (er enghraifft, rhestrau aros mewn ysbytai ar ôl y pandemig) gall fod yn anodd dyrannu gwariant i atal, ond dyma’r unig ffordd o ostwng y galw acíwt pellach yn ddiweddarach. Gall offer fel Adenillion ar Fuddsoddiad ac Enillion Cymdeithasol ar Fuddsoddiad fod yn ddefnyddiol.

Wrth gynllunio a darparu gwasanaethau gofal iechyd, mae llawer o offer a thechnegau y gellir eu cymhwyso i leihau anghydraddoldebau. Mae’r rhain yn cynnwys defnyddio asesiadau o’r effaith ar iechyd, asesu anghenion iechyd, ac asesiadau economaidd.

Mae penderfyniadau ar wasanaethau yn seiliedig ar ddata: gwybodaeth gan y bobl mewn angen (er enghraifft, asesu anghenion iechyd a data epidemiolegol), lle mae’n well gwario adnoddau (er enghraifft, canllawiau NICE neu astudiaethau adenillion ar fuddsoddiad) a data ar leihau anghydraddoldebau (er enghraifft, asesiad o’r effaith ar iechyd neu asesiad effaith integredig). Mae buddsoddi’n aml yn cael ei ysgogi gan angen a data ond nid yw hyn yn wir bob amser. 

Dadansoddi Penderfyniadau Aml-faen prawf a Chyllidebu Rhaglenni a Dadansoddi Ymylol

Fel system a ariennir gan drethi, mae’r GIG o dan straen parhaus gan fod y galw am ofal iechyd yn agos at fod yn anfeidraidd, tra bod adnoddau gofal iechyd yn gyfyngedig. Er mwyn creu cydbwysedd rhwng adnoddau meidraidd a dymuniadau ac anghenion anfeidraidd, mae angen gwneud dewisiadau ac o ganlyniad i hynny mae’n rhaid cymharu costau a manteision. Mae angen blaenoriaethu hefyd er mwyn cynorthwyo’r broses gwneud penderfyniadau hon fel bod adnoddau’n cael eu defnyddio mewn ffordd sy’n sicrhau’r budd mwyaf posib. Mae Dadansoddi Penderfyniadau Aml-faen prawf (MCDA) a Chyllidebu Rhaglenni a Dadansoddi Ymylol (PBMA) yn offer sy’ncynorthwyo gwneud penderfyniadau a dyrannu adnoddau fel bod manteision yn cael eu mwyafu. Maent yn cynnig fframwaith i nodi ymyriadau sy’n gost-effeithiol ac sy’n ymdrin â thegwch economaidd-gymdeithasol, sy’n gwella cynhyrchiant ac yn cadw pobl mewn gwaith yng Nghymru (e.e. ymdrin â materion cyhyrysgerbydol ac iechyd meddwl). Mae’r fframweithiau hyn yn gofyn am wybodaeth am ddangosyddion mesuradwy ar gyfer ymyriadau, er enghraifft faint o bobl sy’n defnyddio gwasanaethau; faint mae gwasanaethau yn ei gostio; pa mor eang maen nhw’n cyrraedd; a ydynt yn seiliedig ar dystiolaeth ac yn gost-effeithiol; eu buddion (e.e. faint o bobl sy’n rhoi’r gorau i ysmygu o ganlyniad i’r ymyriad) etc. Gall y fframweithiau hyn hefyd helpu i ddatblygu dangosyddion perfformiad allweddol cyn cynnal gwerthusiad.

Adnoddau defnyddiol: