Datrysiadau
Iechyd a chyflogaeth ac amodau gweithio

Mae bod mewn cyflogaeth dda yn diogelu iechyd, tra bod diweithdra’n cyfrannu at iechyd gwael. Gall afiechyd hefyd effeithio ar gyfranogiad pobl yn y farchnad lafur, gyda chostau i’r unigolyn, teuluoedd, cymunedau, cyflogwyr a gwasanaethau cyhoeddus; mae costau cyfunedig bod heb waith ac absenoldeb oherwydd salwch yn dod i tua £100 biliwn y flwyddyn yn y DU, gan gyflwyno achos economaidd cryf dros weithredu.

Mae tystiolaeth gynyddol ar yr hyn sy’n gweithio i gynyddu cyflogaeth a gwella amodau gweithio. Mae’r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal (NICE) wedi cynhyrchu canllawiau ac argymhellion ar iechyd yn y gweithle. Mae’r canllaw hwn yn cynnwys argymhellion newydd ac wedi’u diweddaru ar: ddiwylliant a pholisïau yn y gweithle; asesu ac ardystio ffitrwydd ar gyfer gwaith; datganiad o ffitrwydd ar gyfer gwaith; gwneud addasiadau yn y gweithle; cadw mewn cysylltiad â phobl ar absenoldeb salwch; ymyrryd yn gynnar; dychwelyd i’r gwaith mewn ffordd gynaliadwy a lleihau nifer yr absenoldebau sy’n ailddigwydd a sut i gefnogi pobl â chyflwr iechyd neu anabledd nad ydynt yn gweithio ar hyn o bryd. At hynny, mae NICE wedi cynhyrchu canllaw ar les meddyliol yn y gwaith sy’n cynnwys argymhellion ar: ymagweddau strategol at wella lles meddyliol yn y gweithle, ymagweddau sefydliad cyfan a chael amgylchedd gwaith cefnogol; ffynonellau cymorth allanol; hyfforddiant a chefnogaeth ar gyfer rheolwyr; ymagweddau ar lefel unigol, cyflogeion sydd â neu sydd mewn perygl o iechyd meddwl gwael a’r rhai mewn galwedigaethau risg uchel; ymgysylltu â gweithwyr a’u cynrychiolwyr; strategaethau a chynlluniau lleol a rhanbarthol ac ystyriaethau ar gyfer busnesau bach a chanolig (gan gynnwys microfusnesau).

Yng Nghymru, nod y  rhaglen Cymru Iach ar Waith  yw cefnogi ac annog cyflogwyr i greu amgylcheddau gwaith iach, cymryd camau i wella iechyd a lles eu staff, rheoli absenoldeb salwch yn dda, ac ymgysylltu’n effeithiol â gweithwyr, a gall pob un ohonynt helpu i gyflawni ystod o ganlyniadau busnes a sefydliadol cadarnhaol. Mae Cymru Iach ar Waith yn cynnig cymorth i ymgynghorwyr iechyd, digwyddiadau hyfforddi, gweithdai, gwybodaeth ac arweiniad. Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn gweithio gydag awdurdodau lleol i’w cynorthwyo i fodloni eu gofynion iechyd a diogelwch, ac yn darparu rôl ehangach o ran sgiliau a chapasiti gan gynnwys cymorth ar gyfer cyfleoedd datblygu megis prentisiaethau, lleoliadau gwaith a chynlluniau graddedigion a chamau i ymgysylltu â’r rhai nad ydynt mewn cyflogaeth, addysg na hyfforddiant (NEET) a/neu’n economaidd anweithgar, a darparu cyfleoedd ar eu cyfer. Hefyd, mae’r Hyb Arfer Asesu’r Effaith ar Gydraddoldeb yng Nghymru yn ffynhonnell gyfunol o wybodaeth ac arfer, gydag adnoddau’n hyrwyddo ac yn cefnogi datblygiad Asesiadau o’r Effaith ar Gydraddoldeb cadarn ac o ansawdd da sy’n bodloni dyletswyddau cyfreithiol Deddf Cydraddoldeb 2010 a Dyletswyddau Cydraddoldeb Sector Cyhoeddus Cymru 2011.

Yn ystod y pandemig COVID-19 daeth hyd yn oed yn fwy amlwg nad oedd ansicrwydd economaidd wedi’i ddosbarthu’n gyfartal ymhlith y boblogaeth yng Nghymru, a bod anghydraddoldebau wedi ehangu. Amlygodd adroddiad gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a fu’n archwilio’r cysylltiad rhwng COVID-19 a newidiadau mewn cyflogaeth yng Nghymru y materion, a nodwyd atebion posib. Roedd ymyriadau addawol ar gyfer gwahanol grwpiau yn cynnwys: buddsoddi mewn ymyriadau sy’n cynnig cymorth cyflogaeth, cyfarwyddyd gyrfa, hyfforddiant galwedigaethol a phrentisiaethau; creu swyddi a chymorth chwilio am swyddi; addysg a hyfforddiant; deddfwriaeth diogelu cyflogaeth a mwy. 

Adnoddau defnyddiol: